«Το παιδί μου δεν προσπαθεί όσο πρέπει» ακούμε πολλούς γονείς να παραπονιούνται. «Δεν βρίσκει κίνητρο να το κάνει» συνεχίζουν και αναρωτιούνται τι μπορούν να κάνουν εκείνοι και οι δάσκαλοί τους για να μην αντιμετωπίζει τα πάντα στη ζωή του -και δη το διάβασμά του- με αδιαφορία και νωχελικότητα.
Ο σχολικός ψυχολόγος κ. Χάρης Αντωνίου δημοσίευσε πρόσφατα μια εξαιρετική ανάλυση, η οποία απαντά στο τι είναι κίνητρο και πώς γεννάται η επιθυμία να έχει ένα παιδί κίνητρο στη ζωή του:
Τι είναι κίνητρα
• Τα κίνητρα είναι μια εσωτερική διαδικασία που ενεργοποιεί καθοδηγεί και συντηρεί τη συμπεριφορά στη πάροδο του χρόνου.
• Υπάρχουν διάφορα είδη βαθμοί και κατευθύνσεις κινήτρων.
Το κίνητρο για μάθηση είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς.
Θεωρίες για κίνητρα
Στη συμπεριφοριστική θεωρία της μάθησης τα κίνητρα είναι ένα επακόλουθο της ενίσχυσης. Ωστόσο, η αξία ενός ενισχυτή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και η ισχύς των κινήτρων είναι πιθανό να διαφέρει από μαθητή σε μαθητή. Κατά τη θεωρία των ανθρώπινων αναγκών του Maslow, η οποία βασίζεται σε μια ιεραρχία αναγκών, οι άνθρωποι μόνο αφού ικανοποιήσουν τις ανάγκες κατώτερου επιπέδου-ανάγκες ανεπάρκειας (φυσιολογικές ανάγκες, ανάγκες ασφάλειας, ανάγκη του ανήκειν και ανάγκη της αγάπης και ανάγκες εκτίμησης) θα έχουν κίνητρα για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες ανώτερου επιπέδου (ανάγκες γνώσης και κατανόησης ανάγκες αισθητικής και ανάγκες αυτοπραγμάτωσης):
• Η θεωρία απόδοσης επιδιώκει να κατανοήσει τις ερμηνείες που δίνουν οι άνθρωποι για την επιτυχία ή αποτυχία τους.
Μια κεντρική παραδοχή της θεωρίας είναι ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να διατηρήσουν μια θετική αυτοεικόνα, ως εκ τούτου όταν συμβαίνουν καλά πράγματα τα αποδίδουν στις ικανότητες τους ενώ έχουν τη τάση να αποδίδουν τα αρνητικά συμβάντα σε παράγοντες πέρα από τον έλεγχο τους.
Η έννοια που εισήγαγε ο ΜASLOW, η ανάγκη για αυτοπραγμάτωση που αποτελεί την ανώτατη ανάγκη ορίζεται ως η επιθυμία ενός ατόμου να γίνει όλα όσα είναι ικανό να γίνει.
Η έδρα ελέγχου μπορεί να είναι εσωτερική (η επιτυχία ή η αποτυχία οφείλεται στη προσωπική προσπάθεια ή ικανότητα) ή εξωτερική (η επιτυχία ή η αποτυχία οφείλεται στη τύχη ή τη δυσκολία του έργου.
• Η θεωρία προσδοκίας υποστηρίζει ότι το κίνητρο ενός ατόμου για να επιτύχει κάτι ισούται με το γινόμενο της εκτίμησης του ως προς την πιθανότητα επιτυχίας του και της αξίας που αποδίδει στην επιτυχία.
Η κινητοποίηση θα είναι μέγιστη όταν η πιθανότητα της επιτυχίας είναι μέτρια. Μια σημαντική παιδαγωγική προέκταση είναι ότι τα μαθησιακά έργα δε θα πρέπει να είναι ούτε πολύ εύκολα ούτε πολύ δύσκολα.
Πώς μπορεί να ενισχυθεί το κίνητρο επίτευξης
• Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δίνουν έμφαση στους στόχους μάθησης και σε θετικές ή ενδυναμωτικές αιτιακές αποδόσεις.
• Οι μαθητές με στόχους μάθησης θεωρούν ως σκοπό του σχολείου την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων. Οι εν λόγω μαθητές τείνουν να έχουν υψηλότερα κίνητρα για μάθηση από ότι οι μαθητές με τους στόχους απόδοσης των θετικών κρίσεων και των καλών βαθμών.
• Οι προσδοκίες των εκπαιδευτικών επηρεάζουν σημαντικά τα κίνητρα για την επίδοση των μαθητών.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να μεταδίδουν θετικές προσδοκίες ότι οι μαθητές είναι ικανοί να μάθουν και να μπορούν να προβαίνουν σε ενέργειες για τη μείωση του άγχους.
Πώς μπορούν οι εκπαιδευτικοί να αυξήσουν το κίνητρο των μαθητών για μάθηση.
• Αμοιβή είναι ένας ενισχυτής τον οποίο οι άνθρωποι μπορούν να περιμένουν ότι θα λάβουν αν εκπληρώσουν μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Τα εσωτερικά κίνητρα είναι πλευρές ορισμένων έργων οι οποίες έχουν αυτές καθαυτές αρκετή αξία για να κινητοποιήσουν τους μαθητές να διεκπεραιώσουν τα έργα με δική τους θέληση.
• Στα εξωτερικά κίνητρα περιλαμβάνονται οι βαθμοί, το χρυσό αστεράκι και άλλες αμοιβές.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενισχύουν τα εσωτερικά κίνητρα διεγείροντας το ενδιαφέρον των μαθητών, συντηρώντας τη περιέργεια τους χρησιμοποιώντας ποίκιλες μεθόδους παρουσίασης και δίνοντας τη δυνατότητα στους μαθητές να θέτουν προσωπικούς στόχους.
Για την παροχή εξωτερικών κινήτρων είναι σημαντικές η διατύπωση σαφών προσδοκιών, η παροχή σαφούς άμεσης και συχνης ανατροφοδότησης και η αύξηση της αξίας και της διαθεσιμότητας των αμοιβών.
Πώς μπορούν οι εκπαιδευτικοί να επιβραβεύσουν την απόδοση τη προσπάθεια και τη βελτίωση
Στις αμοιβές που μπορούν να δοθούν στο πλαίσιο της τάξης περιλαμβάνονται οι έπαινοι οι όποιοι είναι πιο αποτελεσματικοί όταν είναι συγκεκριμένοι αξιόπιστοι και υπό προϋποθέσεις.
• Η ανατροφοδότηση και οι βαθμοί μπορούν να λειτουργήσουν ως κίνητρα.
Μια επικρατούσα μέθοδος επιβράβευσης της προσπάθειας είναι η αναγνώριση της βελτίωσης των μαθητών σε σχέση με τις προσωπικές του προηγούμενες επιδόσεις.
Διαβάστε ακόμα:
Γονείς 3χρονης με καρκίνο σε τελικό στάδιο της έκαναν το πάρτι της ζωής της
Σε Λευκωσία και Πάφο οι εξετάσεις του Center for Talented Youth (CTY) Greece
