Ο δημοσιογράφος Λουκάς Χριστοδουλίδης είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα με την Επιστημονική Διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ (Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια) Δρ. Άντρη Ανδρονίκου. Θέμα της συνέντευξης η ενδοοικογενειακή βία και ποιος ο αντίκτυπός της στα παιδιά.
Τα παιδιά θα λέγατε ότι αποτελούν τον μεγαλύτερο πληθυσμό θυμάτων στις περιπτώσεις της βίας κατά των γυναικών που συμβαίνουν εντός της οικογένειας;
«Σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον που υπάρχει βία , τα παιδιά παρακολουθούν επεισόδια βίας συνήθως από τον πατέρα δράστη εναντίο της μητέρας τους και προς τ’ αδέλφια τους ή και σε άλλα πρόσωπα της οικογένειας, ενώ αρκετές είναι και οι περιπτώσεις όπου η βία ασκείται άμεσα και στα ίδια τα παιδιά. Όλα αυτά επιβεβαιώνουν ότι, η ύπαρξη βίας στο οικογενειακό περιβάλλον από το δράστη προς τη μητέρα επεκτείνεται συνήθως και προς τα παιδιά. Τόσο οι γυναίκες όσο και τα παιδιά αντίστοιχα αποτελούν εξίσου τον μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων στο πλαίσιο της οικογένειας.
Σύμφωνα εξάλλου και με όλα τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεση μας διαπιστώνουμε ότι, το 70% των ανδρών που κακοποιούν τη σύζυγο τους κακοποιούν με κάποιο τρόπο και τα παιδιά τους. Συνήθως οι δράστες παρουσιάζουν αυξημένο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους κατά τη διάρκεια κυρίως του χωρισμού ως μέσο διατήρησης της επαφής και του ελέγχου της συζύγου τους».
Οι σκηνές βίας πολλές φορές μένουν ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη ενός παιδιού με αποτέλεσμα να επηρεάσουν ακόμη και την ψυχική του υγεία κυρία Ανδρονίκου;
«Η πρώιμη έκθεση των παιδιών σε έντονες τραυματικές εμπειρίες δημιουργεί σοβαρές επιπτώσεις ψυχικές και σωματικές με αυξημένο κίνδυνο συμμετοχής και έκθεσης σε τραυματικά παρόμοια γεγονότα βίας και στην ενήλικη ζωή . Αντίστοιχα οι συνέπειες της παρακολούθησης εξαρτώνται από συγκεκριμένους παράγοντες και χαρακτηριστικά του παιδιού, όπως η ηλικία του και το εξελικτικό του επίπεδο όταν το τραύμα συμβαίνει, ο τύπος του τραύματος, η συχνότητα, η διάρκεια και η σφοδρότητα της τραυματικής συνθήκης.
ψυχικόσ πόνοσ και διαταραχές διατροφής
Τα παιδιά όταν εξελίσσεται ένα περιστατικό βίας μπορεί να αναζητήσουν βοήθεια, να επιτεθούν προς τον πατέρα δράστη ή και να διαφύγουν ως μοναδική διέξοδο ενώ πολλά παιδιά περιγράφουν συναισθήματα φόβου, άγχους, ενοχών, αίσθημα περιθωριοποίησης, ψυχικό πόνο και διαταραχές διατροφής και ύπνου.
Αντίστοιχα, αναφέρονται στα συναισθήματα και στη στάση τους προς τον πατέρα δράστη εστιάζοντας στην αποστροφή, στο θύμο, στην εκδίκηση καθώς και στη δικαιολόγηση και εξιδανίκευση του ως μια προσπάθεια των παιδιών να μειώσουν το άγχος που προκαλεί η κακοποίηση εφόσον ο τρόμος του παιδιού από το τραυματικό γεγονός εντείνει την ανάγκη του να δημιουργήσει προστατευτικούς και παθολογικούς δεσμούς με εκείνους που τα κακοποιούν και τα παραμελούν, υιοθετώντας με αυτό τον τρόπο προκαταλήψεις αλλά και λανθασμένες ερμηνείες αξιολόγησης της βίαιης συμπεριφοράς.
συναισθηματικές αντιδράσεις
Οι συναισθηματικές αντιδράσεις των παιδιών στην ενδοοικογενειακή βία συνδέονται πολλές φορές με διαταραχές ύπνου, τροφής , θλίψη και κατάθλιψη καθώς εμφανής μπορεί να είναι και οι σωματικές επιπτώσεις από την κακοποίηση όπως στομαχόπονοι και πονοκέφαλοι.
Τα κακοποιημένα παιδιά συχνά ανησυχούν για τον εαυτό τους, τη μητέρα τους, και τα αδέλφια τους ενώ μπορεί να αισθάνονται άχρηστα, ανίσχυρα και ότι ευθύνονται γι’ αυτό που συμβαίνει. Μπορούν να κατηγορούν τους εαυτούς τους γι αυτό που συμβαίνει, αισθάνονται θυμό , αμηχανία , ταπείνωση, απομονωμένα, μοναξιά και ευάλωτα.
ενδοοικογενειακή βία
Στις οικογένειες όπου παρουσιάζεται ενδοοικογενειακή βία, 80-90% των παιδιών μπορούν να περιγράψουν με κάθε λεπτομέρεια την εμπειρία της βίας. Οι πολλές εμπειρίες επιφέρουν αρνητικά αποτελέσματα στα παιδιά εφόσον τα περισσότερα παρουσιάζουν προβλήματα με ουσίες εξάρτησης, παραβατικότητα, σχολική εγκατάλειψη, αναπτυξιακή καθυστέρηση, γνωστικές ή γλωσσικές δυσλειτουργίες, φυσικές ασθένειες (πονοκεφάλους, έλκος, δερματικές παθήσεις), συναισθήματα ντροπής ή ενοχής , χαμηλή αυτοεκτίμηση και θυματοποίηση.
άλυτα θέματα εμπιστοσύνης
Τα παιδιά που έχουν δεχθεί κακοποίηση στους κόλπους της οικογένειας, κατά την διάρκεια της ενήλικης ζωής τους, αντιμετωπίζουν προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις καθώς φέρουν άλυτα θέματα εμπιστοσύνης και αγάπης, ενώ αναζητούν την αγάπη που τους στέρησαν στα πρώιμα παιδικά τους χρόνια, επιβεβαιώνοντας πάντα τον αρχικό φόβο της απόρριψης και της εγκατάλειψης».
H βία στην οικογένεια δεν αποτελεί προσωπική ή οικογενειακή υπόθεση αλλά είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα που μας αφορά όλους;
«Η βία στην οικογένεια είναι ποινικό αδίκημα που παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, που λεηλατεί την ζωή των ανθρώπων και που κατάφορα εκμηδενίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια μέσα στην ίδια την οικογενειακή τους καθημερινότητα μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.
Για πολλούς ανθρώπους η κακοποίηση των γυναικών αποτελεί οικογενειακή υπόθεση γιατί οι ίδιοι φοβούνται να το καταγγείλουν ή φοβούνται μήπως απειληθεί η δική τους ζωή ή της οικογένειας τους. Στη πραγματικότητα η βία στην οικογένεια είναι υπόθεση όλων μας γιατί έχει σοβαρές κοινωνικές επιπτώσεις .
Είναι υποχρέωση όλων με στοχευμένες δράσεις, δομές, υπηρεσίες, θεσμούς, κατάλληλη νομοθεσία κλπ να συμβάλουμε στην αλλαγή γιατί ότι απειλεί τον σεβασμό, την αξιοπρέπεια και την ίδια τη ζωή έχει επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα της ζωής όλων μας.
Εξάλλου, τo οικονομικό κόστος της βίας κατά των γυναικών από τους συντρόφους τους στην Κύπρο θα μπορούσε να ανέρχεται σε 186 εκατομμύρια ευρώ ετησίως σύμφωνα με τους δείκτες του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE ) το 2014».
σταθερή αυξητική τάση
Το 2023 (μέχρι σήμερα) όλες οι υπηρεσίες του ΣΠΑΒΟ πόσα περιστατικά οικογενειακής/ συντροφικής βίας χειρίστηκαν και θα ήθελα να κάνετε και μια σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά. Μειώθηκαν τα περιστατικά αυτά ή αυξήθηκαν κυρία Ανδρονίκου;
«Tα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας παρουσιάζουν μια σταθερή αυξητική τάση των 580 νέων περιπτώσεων ανά έτος που αναζητούν βοήθεια. Και για να αντιληφθούμε καλύτερα ενώ 2019 ο ΣΠΑΒΟ διαχειρίστηκε 1384 περιπτώσεις το 2022 οι περιπτώσεις αυτές ξεπέρασαν τις 3000.
Να σημειώσω ότι το μεγαλύτερο ποσοστό είναι νέα περιστατικά που αποκαλύπτουν την κακοποίηση τους ενώ υπάρχει και ένα μικρότερο αλλά σημαντικό ποσοστό που είναι επαναλαμβανόμενα περιστατικά εφόσον η διαδικασία αποχώρησης από μια καταχρηστική σχέση είναι μια πολύπλοκη και δύσκολη διαδικασία που συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου. Υπολογίζεται ότι, οι γυναίκες επιχειρούν να διαφύγουν από τους κακοποιούς τους κατά μέσο όρο τέσσερις ή πέντε φορές πριν οριστικά τους εγκαταλείψουν.
Για το Α’ εξάμηνο του 2023 η Εθνική Γραμμή Βοήθειας 1440 ανταποκρίθηκε σε 435 περιπτώσεις βίας στο πλαίσιο της οικογένειας ενώ αντίστοιχα για το ίδιο διάστημα οι τρις χώροι φιλοξενίας διαχειρίστηκαν 384 περιπτώσεις γυναικών και παιδιών θυμάτων βίας στην οικογένεια, όπου τα 214 ήταν παιδιά θύματα.
Η αύξηση αυτή οφείλεται προφανώς στο γεγονός ότι συζητάμε δημόσια για το ζήτημα αυτό, έχουμε αναπτύξει εξειδικευμένες υπηρεσίες, νομοθετικό πλαίσιο και υπάρχει και η εμπειρία από τις ίδιες τις γυναίκες που μοιράζεται με το κοινό. Σαφώς ποτέ δεν θα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τον πραγματικό αριθμό εφόσον πολλές περιπτώσεις δεν κοινοποιούνται σε αρμόδιες υπηρεσίες».
Για το τέλος, θα ήθελα μια δικιά σας συμβουλή προς τα παιδιά – θύματα ενδοοικογενειακής βίας
«Η βία στην οικογένεια είναι ένα έγκλημα που την ευθύνη για την πράξη αυτή έχει απόλυτα και ΜΟΝΟ εκείνος που την ασκεί και η πολιτεία και οι θεσμοί την απόλυτη ευθύνη να προστατεύσουν τα θύματα. Κανένα παιδί και καμία γυναίκα δεν θα πρέπει να αισθάνονται αβοήθητοι. Σε κανένα παιδί και σε καμία γυναίκα δεν αξίζει αυτή η συμπεριφορά. Υπάρχει Βοήθεια».
Εθνική Γραμμή Βοήθειας 1440
Διαβάστε επίσης:
Δημιουργικό Εργαστήρι «Ζωγράφισε την δική σου πέτρα» για καλό σκοπό
Παγκύπριος παιδικός διαγωνισμός ζωγραφικής: «Η ΔΕΠ/Υ μέσα από τα μάτια των παιδιών»
