Ο δημοσιογράφος Λουκάς Χριστοδουλίδης στη συνέντευξη που ακολουθεί με τη Δρα Αρετή Δημοσθένους (Ισλαμολόγο/Κανονολόγο) μας λένε για τη σημασία της προσευχής στην παιδική ηλικία.
Δρ. Δημοσθένους, ποια η σημασία της προσευχής στην παιδική ηλικία;
Προς – ευχή, ευχή προς κάποιον. Έκφραση της επιθυμίας, της ελπίδας μας. Στο Χριστιανισμό αποτελεί κυρίως η προσευχή μας την έκφραση του «Ευχαριστώ μας» στο Θεό. Η Παναγία, λένε οι Πατέρες, ακούει αρκετά «παρακαλώ να γίνει αυτό και αυτό» αλλά πολύ λίγα, σχεδόν καθόλου «ευχαριστώ» κάθε βράδυ! Προϋπόθεση Ζωής είναι όμως η ευγνωμοσύνη και το ευχαριστώ, όχι το ζητώ! Για να γίνουμε δέκτες της Αγάπης και της Βοήθειας του Θεού είναι απαραίτητο να είμαστε ευγνώμονες. Ο αγνώμων είναι εγωιστής, δεν είναι ταπεινός, εκ της φύσεως του λοιπόν δεν μπορεί ο εγωιστής να γίνει δέκτης Φωτισμού. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να συνηθίσουν τα παιδιά να λένε ευχαριστώ στην προσευχή τους: «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Ευχαριστώ Θεούλη μου που ξύπνησα καλά, που έχω τους γονείς μου και το φαγάκι μου, τα ρουχαλάκια μου τα καθαρά και το φαγητό μου, τους φίλους μου και τα παιγνίδια μου, άλλα παιδάκια δεν τα έχουν. Σε παρακαλώ Θεέ μου στείλε σε όλα τα παιδάκια υγεία και όλα τα καλά. Σταμάτησε τους πολέμους και τα κακά. Σε ευχαριστώ για τον φύλακα Άγγελο μου ο οποίος θα με φυλάξει και σήμερα από κάθε κακό, όπως με φύλαξε και χθες!» Αυτή την απλή προσευχή με έμαθε να λέω το πρωί πριν πάω στο σχολείο, ο αείμνηστος πατέρας μου, ο Γέροντας Αιμιλιανός στο χωριό μας το Κελλάκι, όταν ήμουν μικρή.
Θα λέγατε ότι ο κάθε γονιός είναι υπεύθυνος για την ψυχή του παιδιού του; Δηλαδή, ως γονείς έχουμε ευθύνη για τη διαπαιδαγώγηση της ψυχής τους;
Ασφαλώς! Οι γονείς δίνουν σώμα στα τέκνα τους, γι’ αυτό και ονομάζονται γεννήτορες. Όταν δώσουν εκπαίδευση και ανατροφή τότε γίνονται, πραγματοποιούν το νόημα της λέξεως γονέας. Κανείς άλλος εξάλλου δεν μπορεί να πονέσει το μικρό αβοήθητο νεογέννητο, όπως εκείνοι οι οποίοι το έφεραν στη ζωή. Ωστόσο σε περιπτώσεις υιοθεσίας, εκείνοι που θα μεγαλώσουν και θα αναθρέψουν και θα εκπαιδεύσουν το νεογέννητο είναι οι ουσιαστικοί γονείς και όχι οι γεννήτορες. Κατά τον σοφότατο Μέγα Βασίλειο η πρώτη επταετία της ζωής του ανθρώπου είναι ιδιαίτερα σημαντική για την κατοπινή του πορεία (Νικολάου Ζέρβη, Οι Παιδαγωγικές Απόψεις του Μεγάλου Βασιλείου, Θεσσαλονίκη 2005). Εύλογο όμως τίθεται το ερώτημα: Πώς περνούν την πρώτη τους επταετία τα παιδιά μας; κρατώντας ένα Ipad;
[Άγιος Παϊσιος Αγιορείτης]: “Με τις προσευχές των μικρών παιδιών μπορούν να γίνουν θαύματα. Ό,τι ζητούν από τον Θεό τους το δίνει, γιατί έχουν αθωότητα και ο Θεός ακούει την καθαρή προσευχή τους”. Πείτε μας περισσότερα για αυτό.
Το θαύμα για να γίνει χρειάζεται ακακία, πίστη και θυσία για τον Θεό. Τα παιδάκια αν γεννηθούν και μεγαλώσουν σε χριστιανικό περιβάλλον, διαθέτουν και τα τρία. Ούτως η άλλως τα παιδάκια γεννιούνται αθώα και άκακα και αν το πρώτο «νερό» που θα πέσει στην ψυχούλα τους είναι καθαρό, το πιο πιθανό είναι να παραμείνει καθαρό. Αν όμως δεν είναι καθαρό, τότε τα πράγματα γύρω από τη θρησκευτική τους εκπαίδευση περιπλέκονται. Πίστη έχουν τα παιδάκια, διότι δεν θέλουν αποδείξεις ούτε συγκρίσεις. Κάποτε ένας ηγεμόνας άθεος δεν άφηνε το κοριτσάκι του να βγει εκτός παλατιού για να μην γνωρίσει κάποιον και την μυήσει στον Χριστιανισμό. Μια μέρα όταν το κοριτσάκι έγινε επτά ετών κάθισε κάτω σε σχήμα προσευχής και σκεφτόταν. Όταν την είδε ο πατέρας της, θύμωσε πολύ. Το παιδάκι όμως του απέδειξε χωρίς να το θέλει, διότι δεν γνώριζε την αιτία για την οποία ο πατέρας της την είχε έγκλειστη (με όλες τις ανέσεις βέβαια) ότι η προσευχή είναι κάτι έμφυτο. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι 60% του παγκόσμιου πληθυσμού ανήκουν και εξασκούν τις διατάξεις κάποιας θρησκείας.
Το τρίτο στοιχείο απαραίτητο για το θαύμα είναι η θυσία, να κάνει θυσία ο άνθρωπος στον Θεό. Μα τι θυσία να κάνει αφού στο Χριστιανισμό καταργήθηκαν οι θυσίες; Ο ίδιος ο Χριστός είπε, «έλαιον θέλω και όχι θυσίαν» (Ματθ. 9, 13). Δηλαδή ο Θεός θέλει από μας έλαιον, λάδι. Γιατί; Το λάδι «μαλακώνει» τους μυς, γι αυτό κάνουμε εντριβές, γλυκαίνει μεταφορικά και τη σκληρή καρδιά. Είναι σύμβολο της αλλαγής του σκληρού ανθρώπου, της μετάνοιας και της συγχώρεσης. Γι’ αυτό τα παιδάκια μπορούν πιο εύκολα να νηστέψουν και να προσευχηθούν, οι μόνες θυσίες που μπορούμε να κάνουμε για τον Θεό – Δημιουργό, ακριβώς επειδή είναι αθώα και διαθέτουν απλότητα. Δυστυχώς πολλοί γονείς στις μέρες μας κάνουν διατροφή στα παιδιά τους αλλά όχι νηστεία. Θα μπορούσαν ωστόσο να το συνδυάσουν. Δεν είναι δύσκολο: Το παιδάκι θα χαρεί να κάνει κάτι για τον Θεό – Πατέρα ο οποίος μας αγαπά και «Ζωή παντού σκορπά», όπως αναφέρει και το παιδικό τραγούδι.
Δρ. Δημοσθένους, ποιες προσευχές μπορούν να λένε τα παιδιά για Θεία στήριξη και βοήθεια;
Τα παιδάκια μπορούν να προσεύχονται με αυτοσχέδιες προσευχούλες όπως αυτές που μου μάθαιναν οι γονείς μου και ανάφερα πιο πάνω, αλλά και τις σύντομες απλές προσευχούλες όπως το: «Πάτερ Ημών…», το «Κύριε Ελέησον», το σύμβολο της Πίστεως, το «Θεοτόκε Παρθένε», το «Ευλογητός ει, Χριστέ ο Θεός ημών», το «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια». Απαραίτητο όμως είναι οι γονείς να μεταφράσουν τις προσευχούλες αυτές για να καταλαβαίνουν τα παιδιά τι λένε. Πρόσφατα εμαράζωσα λίγο, διότι ήρθε στο σπίτι μας μια νεαρή οικογένεια και πριν το φαγητό είπα στα παιδιά τους να πουν το «Πάτερ Ημών». Είπαν μέχρι το «γενηθήτω το θέλημα Σου» και μετά δεν ήξεραν πώς να συνεχίσουν! Παιδιά 8 και 10 ετών!
Σε αντίστοιχη περίπτωση (επιτρέψτε μου τη σύγκριση επειδή είμαι Θρησκειολόγος και ασχολούμαι με σύγκριση Θρησκευμάτων), στο Ισλάμ παιδιά της ίδιας ηλικίας γνωρίζουν απέξω ολόκληρους στίχους του Κορανίου στα Αραβικά, παρόλο που δεν είναι Αραβικής καταγωγής! Τώρα, θα μου πείτε ίσως, γιατί το λέω αυτό; Πρώτον η γνώση και η σύγκριση κάνει κατανοητές τις πολιτισμικές μεταβολές της εποχής. Ύστερα οι άνθρωποι αυτοί, εννοώ οι αλλόθρησκοι και τα τέκνα τους, μεγαλώνουν με τα παιδιά μας. Είναι χρήσιμο από κάθε άποψη να γνωρίζουμε τι κάνουν ακόμη και πως προσεύχονται, να γνωρίζουμε τις ικανότητες τους αλλά και τις θυσίες τους στον δικό τους θεό.
Το να μεγαλώνουμε παιδιά σε σπίτια όπου η προσευχή αποτελεί μέρος της καθημερινότητάς μας, πιστεύετε ότι είναι μια όμορφη ευλογία;
Ασφαλώς! Το να γίνεται προσευχή σε ένα σπίτι είναι ιδιαίτερη ευλογία ειδικά όταν αυτό είναι μέρος της καθημερινότητας. Η προσευχή δίνει ηρεμία. 5 λεπτά πρωινής προσευχής με υπομονή και αφοσίωση ελαττώνει τη δυνατότητα συγκρούσεων κατά τη διάρκεια της ημέρας κατά 25%. Το βράδυ 10 λεπτά προσευχής προσφέρει ξεκούραση, απόθεση στον Θεό των θεμάτων που μας απασχολούν και αυξάνει τη δυνατότητα πιο ποιοτικού ύπνου κατά 30%.
Ένα άρρωστο παιδάκι δια της προσευχής αποθεραπεύεται πιο εύκολα κατά 35% και τα στοιχεία αυτά ισχύουν και για ενήλικες. Η προσευχή είναι βασική ανάγκη του ρεαλιστή ανθρώπου, ο οποίος γνωρίζει ότι δεν είναι παντοδύναμος και ανεξάρτητος ωστόσο όταν ενώνει τις δικές του δυνάμεις με εκείνες του Θεού, της Παναγίας μας και των Αγίων, αλλάζει συχνότητα και ποιότητα ζωής, γίνεται πραγματικά δυνατός με ελπίδα και αγάπη στα άλλα παιδάκια και τη φύση, το περιβάλλον, τα ζωάκια και όλα τα υπάρχοντα αγαθά στο σύμπαν μας. Το παιδάκι μαθαίνει από μικρό: «Τα σύμπαντα δοξάζουσι τη Δόξα Σου Χριστέ!» και μαζί με το τραγούδι σέβεται και υπηρετεί το άλλο παιδάκι (τον συνάνθρωπο του) και τη Δημιουργία.
Να μας αναφέρετε κάποια βασικά πράγματα, τα οποία θα είναι χρήσιμο να εφαρμόσουμε την ώρα της προσευχής με τα παιδιά μας;
Είναι βασικό να μάθουμε τα παιδιά μας, αλλά και τον εαυτό μας, ότι πηγαίνουμε Εκκλησία, αλλά και στο σπίτι μας, αρχίζουμε την προσευχούλα μας καθαροί, δηλαδή αφού πλυθούμε και καθαριστούμε. Αυτό θα δώσει στα παιδιά το έναυσμα να καταλάβουν ότι η καθαριότητα η οποία είναι σύμβολο της καθαρότητας της ψυχής είναι απαραίτητη και θα την βιώσουν στο πλαίσιο της πειθαρχίας. Θα τα μάθουμε πως ακόμη και ο τρόπος που στέκονται ή κάθονται την ώρα της προσευχής έχει σημασία.
Πρόσφατα και συγκεκριμένα την ημέρα του Αγίου Δημητρίου, ήμουν σε μια Εκκλησία όταν ήρθαν μαθητές Λυκείου. Δυο από αυτά τα παιδιά στάθηκαν στο στασίδι, μπροστά από μένα, είχαν τα χέρια τους δεμένα πίσω στην πλάτη, όπως λέμε, πισθάγκωνα σαν να ήταν δεσμώτες, σίγουρα δεν γνώριζαν ότι αυτό δεν είναι στάση προσευχής. Η μακαρίτισσα η μητέρα μου, η πρεσβυτέρα Ηλέκτρα, με έμαθε πως «οι άπιστοι στέκονται έτσι στην Εκκλησία όχι οι πιστοί!».
Και βέβαια ουσιαστικό θέμα είναι και η ενδυμασία. Τι ωφελεί να πάμε στην Εκκλησία να προσευχηθούμε και να φοράμε ρούχα άσεμνα; Το παιδάκι μαθαίνει από μωρό ότι όταν προσευχόμαστε ντυνόμαστε διαφορετικά, σεμνά, έτσι μιμούμαστε τη μητέρα του Χριστού, την Παναγία μας, η οποία ήταν πάντα σεμνά ντυμένη αλλά και τα αγγελάκια τα οποία από σεβασμό μπροστά στον θρόνο του Θεού καλύπτουν με τις φτερούγες τους το προσωπάκι τους.
Το γεγονός ότι στις Ορθόδοξες Εκκλησίες ο κόσμος δεν ψέλνει και δεν συμμετέχει την ώρα της λατρείας, όπως στα άλλα Χριστιανικά Δόγματα, δυσκολεύει αρκετά τα παιδιά και αν οι γονείς με κόπο και γνώση δεν τα ενημερώνουν συνεχώς για το τι γίνεται μέσα στο Ναό και εάν τα παιδιά δεν παρακολουθούν Κατηχητικά και θρησκευτικές κατασκηνώσεις, θα είναι δυστυχώς «επισκέπτες» μέσα στην Εκκλησία. Είναι καιρός να ζητήσουν οι πιστοί να ψέλνουμε όλοι μαζί τουλάχιστον μετά τη Δοξολογία.
Πρόσφατα επισκέφθηκα το μνημόσυνο του γείτονα μας, ο οποίος ήταν Μαρωνίτης, στην Εκκλησία του Αγίου Μάρωνα στη Λακατάμια. Έψελναν όλοι μαζί. Όλοι συμμετείχαν! Τι πιο καλό; Μου άρεσε πολύ. Γιατί να μην το κάνουμε και εμείς οι Ορθόδοξοι; Πρέπει όμως να το ζητήσουμε για να γίνει. «Ζητείτε και δοθήσεται υμίν», λέει στην Αγία Γραφή (Ματθ. 7:7). Ο Θεός, ως Πατέρας, αγαπά προσφέρει στα τέκνα Του, όταν Του το ζητήσουμε, το ίδιο ενδέχεται να συμβεί και σήμερα στον θεσμό Εκκλησία. Σε ευρωπαϊκές χώρες γίνονται παιδικές Θείες Λειτουργίες. Με συντομία, 40 μόνον λεπτά και τα παιδάκια ψέλνουν όλα μαζί. Τι πιο καλό να το εφαρμόσουμε και εμείς.
Διαβάστε επίσης
Γιατί ορισμένα πρωτάκια δεν προλαβαίνουν να ολοκληρώσουν καμία γραπτή εργασία στο σχολείο;
