Δρ. Άντρη Νεοφύτου: “Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι ένα Κυπριακό σύστημα εκπαίδευσης”

“An investment in Knowledge, gives the best interest”

                                                       FranklinBenjamin

Τα τελευταία χρόνια, γινόμαστε μάρτυρες διαφόρων ‘καινοτομιών’ στην εκπαίδευση, που δεν φαίνονται ν’ αγγίζουν και πόσο μάλλον να επιλύουν σοβαρά προβλήματα/ προκλήσεις της καθημερινότητας των εκπαιδευτικών και των μαθητών/ τριών μας. Δυστυχώς, το Υπουργείο Παιδείας, με τη στήριξη και άλλων φορέων (π.χ των οργανωμένων γονέων, κομμάτων κ.α.) προχωρεί σε ανούσιες αλλαγές, όταν εκκρεμούν απίστευτα σοβαρά θέματα στην εκπαίδευση. Πιστεύω ότι αυτή η κατάσταση διαιωνίζεται, γιατί δεν έχουν αντιληφθεί (ή ακόμα χειρότερα δεν θέλουν να τα κατανοήσουν) τα σοβαρά αυτά προβλήματα της κυπριακής δημοτικής εκπαίδευσης, αυτοί που λαμβάνουν τις αποφάσεις.  Οι προσπάθειες θα έπρεπε να κινούνται προς την κατεύθυνση  της δημιουργίας ενός ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ εκπαιδευτικού συστήματος, που σέβεται τις ανάγκες των παιδιών που φοιτούν στην Κυπριακή εκπαίδευση. Αντί αυτού, οι αλλαγές που συμβαίνουν (π.χ. σχέδιο αξιολόγησης μαθητή, εξετάσεις τετραμήνων) περισσότερο μας δυσκολεύουν και μας αποπροσανατολίζουν από τον πιο πάνω στόχο.

Πολλές φορές οι ειδήμονες, ανατρέχουν σε συγκεκριμένες πρακτικές πετυχημένων εκπαιδευτικών συστημάτων άλλων χωρών για να δικαιολογήσουν αποφάσεις ή πρακτικές που θέλουν να εφαρμόσουν. Αγνοούν όμως ένα πολύ σημαντικό παράγοντα. Τα πετυχημένα αυτά εκπαιδευτικά συστήματα είναι επιτυχημένα, διότι κατάφεραν ν’ ανταποκριθούν στις ανάγκες των μαθητριών/ων τους, των γονιών και της κοινωνίας που ζουν γενικότερα. Επίσης, είναι επιτυχημένα επειδή διέπονται από μια συγκεκριμένη φιλοσοφία και κινούνται γύρω από αυτή. Οι αναφορές, για παράδειγμα, στο Φινλανδικό σύστημα θα βοηθούσαν την ανάπτυξη ενός Κυπριακού συστήματος μόνο σε επίπεδο σύγκρισης των φιλοσοφιών των δυο συστημάτων. Η φιλοσοφία του Φινλανδικού συστήματος είναι καθαρά ανθρωποκεντρική και παρέχει απόλυτη ελευθερία στις σχολικές μονάδες να δράσουν με τρόπο ωφέλιμο για τους μαθητές/τις μαθήτριές τους. Υπάρχει εμπιστοσύνη και αλληλοϋποστήριξη μεταξύ των φορέων της εκπαίδευσης.  Οι επιμέρους πρακτικές άλλων χωρών, ΔΕΝ είναι σωστό να τυγχάνουν σύγκρισης, ή να εφαρμόζονται αυτούσιες στην κυπριακή εκπαίδευση, εφόσον αναπτύσσονται σε εντελώς διαφορετικές φιλοσοφίες.

Παρακάτω θα προσπαθήσω να αναλύσω διάφορα προβλήματα της καθημερινότητας του Κυπριακού δημοτικού σχολείου, που λόγω έλλειψης σωστής φιλοσοφίας και στοχοθεσίας επιμένουν, μεγαλώνουν και διαιωνίζονται. Η σωστή φιλοσοφία, στη δική μου κρίση, είναι  ανθρωποκεντρική και έχει ως πρώτιστο στόχο τη δημιουργία ενός υγιούς, δημιουργικού και ευχάριστου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος για μαθητές/τριες, εκπαιδευτικούς και οικογένειες. Μέσα από τη σωστή φιλοσοφία, όχι μόνο γίνεται σεβαστή, αλλά επίσης προάγεται η διαφορετικότητα του/της κάθε μαθητή/τριας. Μέσα από τη σωστή φιλοσοφία, προστατεύεται και ενισχύεται το δημόσιο σχολείο, όχι με δυσνόητους και πολυσέλιδους δείκτες και αστεράκια, αλλά με απλές καθημερινές πρακτικές. Για τη δημιουργία ενός πετυχημένου ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ εκπαιδευτικού συστήματος θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι καθημερινές προκλήσεις/προβλήματα που πολλάκις αναφέρουν οι εκπαιδευτικοί.

Όσες/οι από εμάς βρισκόμαστε μέσα στην αρένα της εκπαίδευσης μπορούμε με μεγάλη ευκολία να επιβεβαιώσουμε ότι τα πιο κάτω σοβαρότατα προβλήματα/εκκρεμότητες (μεταξύ άλλων) ταλανίζουν την δημοτική εκπαίδευση του τόπου μας και έχουν αμβλυνθεί τα τελευταία χρόνια.

Εκκρεμότητα 1η: Ασφάλεια και υγεία. Η ασφάλεια και η υγεία δυστυχώς, σήμερα στην Κύπρο των πύργων και των κάθε λογής επενδύσεων, σε όλα τα δημοτικά της Κύπρου, δεν είναι αυτονόητη. Παρακολουθώντας την επικαιρότητα, τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε πολύ συχνά περιπτώσεις σχολείων που τα ταβάνια έχουν διαβρωθεί και πέφτουν κομμάτια από τις οροφές, αυλές δημοτικών ακατάλληλες για παιχνίδι, κακοφτιαγμένες αίθουσες γεμάτες υγρασία, άπλυτες κουρτίνες για δεκαετίες, θερμάνσεις που υπολειτουργούν τον χειμώνα και ανύπαρκτα κλιματιστικά στους 40 βαθμούς το καλοκαίρι, άδειες σε εργοστάσια που δηλητηριάζουν τον αέρα γειτονικών σχολείων. Επίσης, τα διαλείμματα, είναι πολύ σύντομα, ειδικά για τα μικρότερα παιδιά. Μια επίσκεψη σε δημοτικό σχολείο μπορεί ν’ αποδείξει του λόγου το αληθές. Τρέχουν, παίζουν και ταυτόχρονα προσπαθούν να φάνε και το σάντουιτς τους. Κάνουν μια υπερπροσπάθεια τα παιδιά μας να προλάβουν πλύσιμο χεριών, τουαλέτα, παιχνίδι και φαγητό μέσα σε ένα δεκάλεπτο διάλειμμα. Πόσες φορές αντιλαμβανόμαστε ότι δεν πάνε τουαλέτα για να μην χάσουν 2 λεπτά από το διάλειμμα τους… Ένα τέτοιο σχολικό περιβάλλον, ούτε την υγιεινή διατροφή προωθεί, ούτε την υγεία προάγει. Μια σωστή εκπαιδευτική φιλοσοφία θα φρόντιζε τουλάχιστον όλα τα πιο πάνω θέματα ασφάλειας και υγείας σε ΟΛΑ τα δημοτικά σχολεία, γιατι κάθε ανθρώπινη ζωή έχει ανεκτίμητη αξία!

Εκκρεμότητα 2: Το ωρολόγιο πρόγραμμα. Το ωρολόγιο πρόγραμμα δεν έχει διαφοροποιηθεί ουσιαστικά  εδώ και πενήντα χρόνια. Κατά την άποψή μου, τα μαθήματα στο ωρολόγιο πρόγραμμα του δημοτικού θα μπορούσαν να έχουν εκσυγχρονιστεί ώστε τα παιδιά μας μεταξύ άλλων να διδάσκονται αξίες, δεξιότητες, τεχνολογικό αλφαβητισμό, ρομποτική και προγραμματισμό. Οι δεξιότητες (π.χ. Πώς διαβάζω; Πώς οργανώνομαι; Πώς διαχειρίζομαι δύσκολα προβλήματα; κ.α) και οι αξίες (αλληλοβοήθεια, σεβασμός, ενσυναίσθηση) ΔΕΝ διδάσκονται μέσα από την τεράστια ύλη που ως εκπαιδευτικοί είμαστε υποχρεωμένοι να καλύψουμε. Δυστυχώς και οι πιο ονειροπόλοι/ες εκπαιδευτικοί καταλήγουν πολύ συχνά να γεμίζουν τα μυαλά των παιδιών με στυγνές γνώσεις για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις του σχολικού περιβάλλοντος όπως έχει διαμορφωθεί. Κατά την άποψή μου, στη Κύπρο της υπερκατανάλωσης, των προσφύγων, των κοινωνικών ανισοτήτων, της ανισότητας των φύλων, της κακοποίησης του περιβάλλοντος στο βωμό του κέρδους, οι δεξιότητες και οι αξίες θα έπρεπε να διδάσκονται και ως ξεχωριστά μαθήματα- για να τυγχάνουν της κατάλληλης σημασίας και όχι μόνο μέσα από άλλα μαθήματα. Προβαίνοντας σε τολμηρές αλλαγές στο ωρολόγιο πρόγραμμα, προετοιμάζουμε αφενός τα παιδιά για τις ανάγκες της σημερινής κοινωνίας και αφετέρου ελαχιστοποιούμε την παραπαιδεία που βασανίζει μεγάλο μέρος των γονιών και των παιδιών.

Μέρος του αναλυτικού προγράμματος θα έπρεπε να είναι η αύξηση της ενισχυτικής διδασκαλίας σε παιδιά που την χρειάζονται, από τους/τις εκπαιδευτικούς της τάξης. Αντίθετα, οι ώρες ενισχυτικής διδασκαλίας έχουν εξαφανιστεί τα τελευταία χρόνια πολύ μεθοδικά από το πλάνο του Υπουργείου Παιδείας. Είναι απαράδεκτο, να εντοπίζουμε μαθησιακές δυσκολίες, να τις αναφέρουμε στη διεύθυνση των σχολείων, στους/στις επιθεωρητέςτριες, στους γονείς, αλλά σαν εκπαιδευτικοί να μην έχουμε επαρκείς μηχανισμούς στήριξης αυτών των παιδιών ή των οικογενειών τους.

Εκκρεμότητα 3: Σχολικός εξοπλισμός: Προσπαθούμε να καλλιεργήσουμε τη φιλαναγνωσία με πολύ πολύ φτωχές βιβλιοθήκες, με βιβλία παλιά, που δεν αγγίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών (γραμμένα  ακόμα και σε καθαρεύουσα). Προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε τη «διερεύνηση» αλλά στις τάξεις συνήθως δεν έχουμε ούτε μέσα τεχνολογίας (υπολογιστές, ταμπλέτες κ.ο.κ) για να το κάνουμε, ούτε εγκυκλοπαίδειες και συχνά ούτε λεξικά. Αν είμαστε τυχερές/οι έχουμε έναν υπολογιστή και ένα διαδραστικό πίνακα- ο τελευταίος προσφορά των Συνδέσμων Γονέων, για χρήση μόνο από τη δασκάλα ή τον δάσκαλο, όχι από τα παιδιά.

Το μάθημα της Τεχνολογίας (που υποτίθεται διδάσκεται μέσα από το μάθημα «Σχεσιασμός και Τεχνολογία» στα πλείστα σχολεία δεν διδάσκεται, λόγω έλλειψης Υπολογιστών και άλλων τεχνολογικών μέσων ή ακόμα και λόγω έλλειψης εργαστηρίων. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι με τα λίγα ή ελάχιστα μέσα που διαθέτουμε οι εκπαιδευτικοί δημοτικής αδυνατούμε ν’ ανταποκριθούμε στις ανάγκες της σύγχρονης παιδαγωγικής και στην εκπαίδευση των παιδιών με βάση τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας, όπως στο να διδάξουμε τα παιδιά την ορθή χρήση του διαδικτύου ή βασικών προγραμμάτων του Η/Υ.

Είναι η άποψή μου ότι τα πιο πάνω θα έπρεπε να είναι πρώτιστα στην λίστα αλλαγών και καινοτομιών του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου, εδώ και χρόνια. Αντί αυτών, επέλεξαν ν’ ασχοληθούν με την αξιολόγηση των μαθητών/τριων και τις εξετάσεις τετραμήνων και να πάρουν αποφάσεις χωρίς οικονομικό και πολιτικό κόστος. Αποφάσεις που ΔΕΝ ενδυναμώνουν ούτε μαθητές/τριες ούτε εκπαιδευτικούς και που ΔΕΝ βοηθούν τις οικογένειες των μαθητών και μαθητριών μας.

Η απόφαση για να μεγαλώσει το διάλειμμα, είναι πολιτική απόφαση. Η απόφαση για ενδυνάμωση των παιδιών μας εντός του σχολικού χρόνου είναι πολιτική απόφαση. Η απόφαση για τον αριθμό των παιδιών στις τάξεις, είναι πολιτική απόφαση. Το πώς θα διδαχθεί η ιστορία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η βία, ο πόλεμος, η Ειρήνη, η ανθρωπιά, η αγάπη είναι πολιτικές αποφάσεις. Η αξιολόγηση των παιδιών μας, η παραπαιδεία, η χαρά της μάθησης είναι πολιτικές αποφάσεις. Η ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης είναι πολιτική απόφαση. Ουδέτερες θέσεις ή έλλειψη ενδιαφέροντος, μάλλον δεν βοηθούν στην εξέλιξη της κυπριακής εκπαίδευσης.  Οι δασκάλες/οι ΠΡΕΠΕΙ να έχουμε πολιτικό λόγο, για να μην παίρνονται πολιτικές αποφάσεις για εμάς  και τα παιδιά μας χωρίς εμάς… Στο πλαίσιο αυτό, γονείς και εκπαιδευτικοί έχουμε δικαίωμα αλλά και υποχρέωση να διεκδικήσουμε καλύτερο σχολικό πλαίσιο, -ασκώντας πιέσεις προς κόμματα και κυβέρνηση – τόσο για τα παιδιά μας, για τους εαυτούς μας αλλά και για το σύνολο της κοινωνίας ευρύτερα!

Δρ. Άντρη Νεοφύτου

Δασκάλα Δημοτικής Εκπαίδευσης

Μέλος Προοδευτικής Κίνησης Δασκάλων και Νηπιαγωγών