Τα κάλαντα των Φώτων και τα έθιμα της Κύπρου

Στις 6 Ιανουαρίου η ορθόδοξη εκκλησία τιμά την κάθοδο δηλαδή του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό και τη βάπτισή του από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. 

Τα Θεοφάνεια αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης. Το όνομα Θεοφάνεια, προήλθε από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας που συνέβει,σύμφωνα με τις τρεις σχετικές περικοπές. Τα Θεοφάνεια λέγονται επίσης και «Φώτα» ή «Φωτά» ή «Εορτή των Φώτων».

Τα ήθη και έθιμα της ημέρας των Φώτων διαφέρουν από χώρα σε χώρα και από περιοχή σε περιοχή. Στην Κύπρο και ειδικά στις παράλιες περιοχές, μετά τη Θεία Λειτουργία, οι ιερείς αγιάζουν τα ύδατα, ρίχνοντας τον τίμιο Σταυρό στη θάλασσα. Τολμηροί κολυμβητές, πέφτουν στα παγωμένα νερά για τον ανασύρουν. Όποιος πιάσει το Σταυρό, θεωρείται καλότυχος και ευλογημένος.

Πέρα από τον αγιασμό των υδάτων τα παιδιά λένε την πουλουστρίνα και τα κάλαντα των Θεοφανείων «Καλημέρα τζιαί τα φώτα τζιαί την πουλουστρίνα πρώτα» και έτσι παίρνουν χρήματα και κεράσματα.

Τα ξεροτήανα

Από τα παλιά χρόνια μέχρι σήμερα επικρατεί η παράδοση στην Κύπρο την Παραμονή των Θεοφανείων, οι νοικοκυρές να ψήνουν λουκουμάδες ή αλλιώς ξεροτήανα, που κανείς όμως δεν αγγίζει αφού πρώτα πρέπει να σκορπίσουν μερικούς από τους λουκουμάδες στην οροφή του σπιτιού για να “φάνε” οι “σκαλαπούνταροι” δηλαδή οι καλικάντζαροι και να φύγουν λέγοντας «Τιτσί τιτσί λουκάνικο κομμάτι ξεροτήανο να φάτε τζιαί να φύετε».

Οι καλικάντζαροι και το φευγιό τους

Αλλιώς “Σκαλαπούνταροι”, οι καλικάντζαροι, σύμφωνα με την παράδοση είναι δαιμόνια που  εμφανίζονται κατά το Δωδεκαήμερο (25 Δεκεμβρίου – 6 Ιανουαρίου) όπου τα  νερά δεν είναι βαπτισμένα.

Οι καλικάντζαροι φημολογείται ότι βγαίνουν από τον Κάτω Κόσμο που ζουν για να πειράξουν τους ανθρώπους και να τους ανακατέψουν τα σπίτια.