Οδοιπορικό στον Κορμακίτη, προ της πανδημίας. Μέσα από το φωτογραφικό φακό του infokids.cy και τις αφηγήσεις εγκλωβισμένων που αποτελούν κατάθεση ψυχής…
Γράφει η Κική Περικλέους
Η κουβέντα με τους «ελεύθερους πολιορκημένους» δεν έγινε τυχαία… Στόχο έχει την αποτύπωση των συναισθημάτων τους, το σκεπτικό της απόφασης τους να μείνουν στα κατεχόμενα, οι σχέσεις τους με τους τουρκοκύπριους και κατά πόσο υπάρχει επικοινωνία σε ανθρώπινο επίπεδο.
Εικόνες πολλές και μοναδικές… Εκκλησίες, Μονές, το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας, η καταπράσινη φύση, πεύκο παντού, μοναδικές περιοχές που αξίζει να τις επισκεφτείς, πράσινη κοιλάδα, πολύχρωμα αγριολούλουδα , τοπία που δύσκολα τα ξεχνάς. Τρεχούμενα νερά, ξωκλήσια με χαρακτήρα και φυσικά η μεγάλη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, στον πυρήνα της κοινότητας.
Διαδρομή ονειρεμένη. Η εικόνα του επιβλητικού Πενταδάχτυλου, τραχύς αλλά και πράσινο πιο κάτω. Ωστόσο, λίγο οι πινακίδες σε μπερδεύουν. Η αλλοίωση των τοπωνυμίων και ονομασία χωριών, πάγια τακτική των Τούρκων.
Ρυτιδιασμένα πρόσωπα φορτωμένα με εμπειρίες ζωής, που σου μιλούν μόνο με τα μάτια… Άλλωστε τα μάτια λένε πολλά, δηλώνοντας το βάρος των δυσκολιών που πέρασαν στον ώμο τους…
Ηλικιωμένοι οι λιγοστοί κάτοικοι της Μαρωνίτικης κοινότητας, κάποτε ήταν 2.000, σήμερα είναι δεν είναι 100 άτομα, που έμειναν ως φύλακες του τόπου τους… που δεν θέλησαν να ξεριζωθούν απ’ αυτόν.
Πολλοί ωστόσο και αυτοί που επανεγκαταστάθηκαν. Ανάμεσα σ΄αυτούς και ο Ναπολέων Τερζής. Η συνομιλία με τον κ. Τερζή ξεκίνησε με τους στίχους του ποιήματος που έγραψε, “το θυμάμαι πολύ τον Κορμακίτη, το θυμάμαι και πολύ τον κλαίω, και όλου του κόσμου τα λεφτά να δώσεις, δεν το πουλάω σου λέω”.
Ο κ. Τερζής που για σαράντα χρόνια ήταν κυβερνητικός υπάλληλος στην εναέρια κυκλοφορία συνταξιοδοτήθηκε το 2005 και έκτοτε επανεγκαταστάσθηκε στον Κορμακίτη αφού του αποδόθηκε το σπίτι του, που κατείχε ο τούρκικος στρατός, όπως είπε.
Η επισκευή της κατοικίας του έγινε άμεσα αφού για τον ίδιο , όπως δήλωσε , ο Κορμακίτης είναι η “ζωή του”, ένας “επίγειος παράδεισος”, σημειώνοντας πως όποιος μπορεί να έρθει στον Κορμακίτη και δεν έρχεται, “εγκληματεί”.
Ποικίλα αισθήματα… Βιώματα της κατοχής για τόσα χρόνια… Σήμερα ωστόσο, καλύτερα τα πράγματα.
Ο κ. Τερζής ανέφερε πως η διαβίωση του στην κοινότητα του είναι πάρα πολύ καλή. Ησυχία χωρίς να παρατηρούνται προβλήματα, τουλάχιστον για αυτή την περίοδο. Παλαιότερα συνέχισε, υπήρχαν πολλοί περιορισμοί, στυγνή στρατοκρατία, ωστόσο τα τελευταία δέκα χρόνια δεν υπάρχει πρόβλημα. Τα τρία του παιδιά μένουν στις ελεύθερες περιοχές.
“Τι βίωσε όμως ο Κορμακίτης ως κοινότητα…”
Ο Κορμακίτης μας αφηγήθηκε ήταν προπολεμικά ένα φιλήσυχο χωριό, στο οποίο οι κάτοικοι απασχολούντο με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία. Μετά την εισβολή , παρατήρησε μετά λύπης του, άλλαξαν όλα άρδην.
Με τον πόλεμο ο πληθυσμός εξανεμίστηκε και πολλοί εκ των κατοίκων εγκαταστάθηκαν στη Λευκωσία, άλλοι στη Λεμεσό και άλλοι στην Λάρνακα.
Ακολούθως ο κ. Τερζής , απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ευχήθηκε μια λύση στο κυπριακό, όσο το δυνατόν πιο ανώδυνη. “Κακά τα ψέματα”, είπε, “δεν μπορούμε να πάμε απ’ εκεί που ξεκινήσαμε”.
“Γνωρίζω”, συνέχισε, “πολλούς τουρκοκύπριους που έχουν την ίδια αγωνία με εμάς αφού και αυτοί άφησαν σπίτια στο νότο και είναι πρόσφυγες στην ουσία”. Νοσταλγούν.
Ο κ. Τερζής αναφέρθηκε μάλιστα σε φίλο του, που ήταν ο γιός του μουχτάρι του χωριού Βρέτσια λέγοντας πως του έδωσαν στις κατεχόμενες περιοχές ένα σπίτι , παλάτι, κατά την έκφραση του, ωστόσο – όπως είπε- η επιθυμία του ήταν να πάει στο χωριό του, τα Βρέτσια και να επισκεφτεί τη μάνδρα του πατέρα του.
Οι τουρκοκύπριοι, σημείωσε, δεν είναι Τούρκοι. Οι τουρκοκύπριοι είναι είτε Μαρωνίτες για το λόγω ότι εξισλαμίστηκαν, είτε Έλληνες.
Aναφερόμενος στις ιδιαιτερότητες που αντιμετωπίζει η κοινότητα του, σημείωσε πως αυτή κατοικείται καθαρά από Μαρωνίτες που μιλούν τη δική τους διάλεκτο που ρίζα έχει την Αραμαϊκή, τη γλώσσα που μίλησε ο Χριστός, συμπλήρωσε.
Δεν παρέλειψε μάλιστα να μας απαγγείλει κάποιους στίχους του ποιήματος του στην Αραμαϊκή, σημειώνοντας πως η γλώσσα αυτή αποτελεί διαμάντι, το οποίο διατηρείτο από στόμα σε στόμα, από παππού στον εγγονό και είναι άγραφη γλώσσα που πάει να εκλείψει, δυστυχώς αυτή τη στιγμή, όπως σημείωσε.
Ο κ. Τερζής που είναι ο πρώτος που πολέμησε για τη διατήρηση της Αραμαϊκής γλώσσας , είναι και ο πρώτος που έγραψε ποίηση σ’ αυτή τη γλώσσα .
Παρατήρησε ακόμη πως γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια με τη βοήθεια της ΕΕ, βάση της οποίας, η γλώσσα του Κορμακίτη έχει αναγνωριστεί σαν γλώσσα εξάλειψης, προστατεύεται από την ΕΕ και χρηματοδοτείται προκειμένου- όπως είπε- να συγκρατηθεί η φθορά της.
Ο κ. Τερζής αναφέρθηκε ακολούθως και στο ενδιαφέρον που έδειξε ένας πολύ καλός του φίλος από τη Μάλτα που διαβιεί στο Ισραήλ, ο Δρ. Αλεξάντερ Μπόργκ , κάνοντας μάλιστα δύο διατριβές για τη γλώσσα του Κορμακίτη σε Γερμανικά Πανεπιστήμια. Επιπρόσθετα συνέχισε, έχει γράψει λεξικό με τη γλώσσα του Κορμακίτη .
Οι αναμνήσεις του πολλές, οι μνήμες του στρέφονται πίσω στα παιδικά χρόνια, στη φτώχεια, στο σπίτι χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, χωρίς νερό και στους δρόμους με τις πέτρες…
“Τα έθιμα του Κορμακίτη”
Ο Κορμακίτης βιώνει κυρίως τα έθιμα κατά τις γιορτές. Όπως την Αγία Πέμπτη γίνεται ο λεγόμενος νιπτήρας όπου ο ιερέας πλένει και φιλάει τα πόδια 12 μαθητών. Σύμφωνα με το έθιμο την Ανάσταση οι κάτοικοι του Κορμακίτη ανάβουν τις λεγόμενες λαμπρατζιές και γυρίζουν τα σπίτια όλα του χωριού απαγγέλλοντας τη “τραχήλα” ένα ποίημα που αναφέρεται στην Ανάσταση του Χριστού ενώ ο καθένας έδινε ότι είχε: άλλος αυγά, άλλος κουλούρια …
Στην κοινότητα δεσπόζουν σπίτια κυρίως με κλασσικά στοιχεία και μικρά καφενεδάκια. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο Κορμακίτης ως ένας παραδοσιακός οικισμός, με κεντρική πλατεία.
Σπίτια παντού απλά, μονόχωρα, δίχωρα, μακρινάρια, πετρόκτιστα σε διάταξη. Τα περισσότερα επισκευάζονται σήμερα από τους ιδιοκτήτες τους σε απλή αρχιτεκτονική. Οι κατασκευές βρίσκονται σε μια εξέλιξη από το μακρινάρι, σε δίχωρο και μετά στον όροφο.
Ο Ηλίας Γιαλλούρης δάσκαλος στο επάγγελμα. Εργάστηκε για 40 χρόνια στην εκπαίδευση. Τρία χρόνια στην Αγία Μαρίνα, ένα χρόνο στον Ασώματο και τα υπόλοιπα στον Κορμακίτη μέχρι το 1998. Ο ίδιος αισθάνεται ως εγκλωβισμένος – φύλακας του τόπου του- περήφανος, λέγοντας πως έκανε το καθήκον του.
Στο σπίτι του φωτογραφίες αγαπημένων του προσώπων. Του γιού του που έφυγε πρόωρα, από αιφνίδιο θάνατο πριν τα 30 του σε φωτογραφία, μαζί με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Ν. Αναστασιάδη αλλά και φωτογραφίες εγγονιών . Οι συνθήκες των εγκλωβισμένων τα παλαιά χρόνια ήταν δύσκολες, είπε ο κ. Γιαλλούρης, αφού δεν υπήρχε ελεύθερη διακίνηση.
Από την πρώτη στιγμή απήντησε ερωτηθείς σχετικά, οι Τούρκοι αξιωματικοί τους παρείχαν τις διευκολύνσεις στην άσκηση της θρησκευτικής τους λατρείας και δεν δέχτηκαν καμία παρέμβαση, ως εγκλωβισμένοι . Από τότε συνέχισε , η καμπάνα του Κορμακίτη κτυπά κανονικά και καθημερινά για τόσα χρόνια .
Ιατρική περίθαλψη, δεν υπήρχε τότε, σημείωσε, λέγοντας μάλιστα πως αν κάποιος αντιμετώπιζε πρόβλημα υγείας, έπρεπε να επισκεφτεί το τούρκικο νοσοκομείο. Μετά ωστόσο το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το πρόβλημα, επιλύθηκε.
Ο κ. Γιαλλούρης χαρακτήρισε άριστες τις σχέσεις του με τους τουρκοκύπριους δηλώνοντας πως υπάρχει επικοινωνία σε ανθρώπινο επίπεδο.
Παραδέχτηκε επίσης, ερωτηθείς σχετικά, πως αισθάνθηκε αρκετές φορές να έχει προσβληθεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια του, ωστόσο σημείωσε, όχι σε μεγάλο βαθμό. Τα παιδιά του δασκάλου διαμένουν στις ελεύθερες περιοχές . Θα παρότρυνε όμως, τους νέους να μείνουν στον Κορμακίτη. Επιθυμία του είναι να βρεθεί λύση.
Ο Ηλία Ιωάννη Κασάπης είναι πρώην Διευθυντής του δημοτικού σχολείου από το 1977 – 1991 όπου αφυπηρέτησε. Τον συναντήσαμε με τη σύζυγο του Ιωάννα Ηλία Κασάπη στο σπίτι τους στο Κορμακίτη. Η λεμονάδα της κ. Ιωάννας, δεν άργησε να έρθει, ξεδιψώντας μας…
Μετά την εισβολή ο ίδιος – όπως είπε- χωρίς καμία καθοδήγηση αφού δεν υπήρχε καμία επικοινωνία με το Υπουργείο Παιδείας, εφάρμοσε δικά του προγράμματα εκμάθησης των μαθητών. Τα αποτελέσματα ικανοποιητικά. Μαθητές του με πολύ ανεβασμένο επίπεδο διέπρεψαν φεύγοντας από το δημοτικό του Κορμακίτη και με την εγγραφή τους σε Γυμνάσια των ελεύθερων περιοχών.
Ο κ. Ηλία Ιωάννη Κασάπης από το 1974 μέχρι το 1977 ήταν διευθυντής του δημοτικού χωρίς να αμείβεται στην κλίμακα του διευθυντή λόγω της οικονομικής στενότητας που άφησε ο πόλεμος. Το πείσμα του για την εκμάθηση των μαθητών του μεγάλο. Η κανονική προαγωγή με αλλαγή της κλίμακας του διευθυντή του δημοτικού σχολείου έγινε τον Απρίλιο του 1977, όπως είπε.
Το δημοτικό σχολείο έκλεισε σήμερα, αφού ο τελευταίος μαθητής, έφυγε το 1991. Ο κ. Κασάπης ευχήθηκε για το μέλλον της Κύπρου ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι να ομονοήσουν και να αντιληφθούν – όπως είπε- ότι είναι κάτοικοι του ιδίου νησιού. Το καλύτερο κατέληξε, είναι μια ενωμένη Κύπρος και ομόσπονδη.
Η ξενάγηση στην κοινότητα
Στη κοινότητα μας ξενάγησε και ο Αλβέρτος Γιουσεϊλής ο οποίος – όπως είπε- αγαπά τον Κορμακίτη, γιατί εκεί μεγάλωσε και εκεί είναι που έθαψε τους γονείς του. Η ξενάγηση ξεκίνησε από το παρεκκλήσι του χωριού που είναι αφιερωμένο στη Παναγία.
Η μικρή εκκλησία βρίσκεται στο δυτικό άκρο του χωριού ορθώνεται μεγαλοπρεπώς και χτίστηκε γύρω στο 13ο αιώνα. Στους εσωτερικούς της θόλους έχει ωραιότατες ζωγραφιές Αγίων. Πρόσφατα επιδιορθώθηκε και προσελκύει το ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών.
Εξάλλου έξω από τη μικρή εκκλησία βρίσκεται το Πάρκο Παναγίας που εγκαινιάστηκε – όπως είπε – την 23η Μαΐου του 2009 από τον τέως Αρχιεπίσκοπο Μαρωνιτών, Πέτρο Τζεμάγιελ. Στην αρχή της διακονίας του Αρχιεπισκόπου Ιωσήφ Σουείφ. Το έργο αυτό χρηματοδοτήθηκε από την οικογένεια Γεωργίου Φολαδάρη.
Επόμενος σταθμός η μεγάλη και επιβλητική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Κορμακίτη. Η καμπάνα της εκκλησίας κτυπά από το 1974 μέχρι σήμερα, η μοναδική, στα κατεχόμενα. Η προσευχή του κ. Αλβέρτου συγκίνησε με την πίστη και ευλάβεια του.
Οι εγκλωβισμένοι δήλωσαν πως η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται στο κέντρο της κοινότητας κτίστηκε το 1900 από εθελοντική εργασία των χωριανών. Όλη η πέτρα κτίστηκε από λατομείο που είχε ο πατέρας του δασκάλου Ηλία Γιαλλούρη στο Κορμακίτη.
Μέρος της λειτουργίας γίνεται στην Αραμαϊκή. Η εκκλησία διαθέτει μουσείο εικόνων, εξομολογητήρι, αλλά και επιβλητική φάτνη που είναι κλειστή και ανοίγει τα Χριστούγεννα. Μοιάζει περισσότερο με Καθεδρικό Ναό, έχει ωραία πρόσοψη με δύο κωδωνοστάσια. Πριν το 1974 αποτελούσε τον επίσημο Καθεδρικό Ναό της Μαρωνιτικής Εκκλησίας στην Κύπρο.
Λίγο πιο κάτω και το Μοναστήρι των Καλογραιών. Το άγγιγμα ψυχής με τους εγκλωβισμένους του Κορμακίτη έφτασε στο τέλος του, ωστόσο αυτοί οι “ελεύθεροι πολιορκημένοι” κατέθεσαν την ψυχή τους στέλνοντας μηνύματα ανθρωπιάς και επιθυμίας για μια καλύτερη Κύπρο και επανενωμένη.
