Οι κατεργαριές των παιδιών είναι ενδεικτικές του χαρακτήρα τους;

Πολλοί γονείς όταν ανακαλύψουν ότι το παιδί τους λέει ψέματα ή όταν παίρνει αντικείμενα που δεν είναι δικά του ή όταν κάνει άλλες κατεργαριές αρχίζουν εύλογα να ανησυχούν. Η ανησυχία των γονιών κρύβει πίσω της το εξής ερώτημα: «Αυτές οι ενδείξεις είναι σημάδια κάποιου ελαττώματος στον χαρακτήρα του παιδιού μου»;

Αυτές οι συμπεριφορικές ενδείξεις είναι κοινές σε πολλά παιδιά. Ωστόσο η διάκριση ανάμεσα στην ηθική και στην παραπτωματική συμπεριφορά καταλήγει να είναι θέμα διαφοράς βαθμού. Σε πολλές περιστάσεις τα παιδιά μπορεί να λένε ψέματα ή να οικειοποιούνται αντικείμενα που ανήκουν σε άλλους στα πλαίσια των καθημερινών αλληλεπιδράσεων με πρόσωπα ή πράγματα γύρω τους και αυτό να το πράττουν δίχως να υπάρχει δόλος ή πονηρή διάθεση. Μεταξύ της κοινωνικά αποδεκτής συμπεριφοράς και της παραπτωματικής συμπεριφοράς υπάρχουν πολλές λεπτές διακρίσεις και αθέατες σχέσεις οι οποίες διαφοροποιούν το αθώο από το απαγορευμένο ψέμα ή πράξη. Και από την άλλη πλευρά οι γονείς θα αισθάνονταν εξαιρετικά αμήχανα αν το παιδί τους σε όλες τις περιστάσεις έλεγε όλη την αλήθεια.

Το παιδί μαθαίνει να λέει την αλήθεια καθώς και όλους τους άλλους ηθικούς κανόνες μέσω της κοινωνικής αγωγής που παίρνει. Για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας «κακό» είναι ό,τι του απαγορεύουν οι γονείς του και «καλό» ό,τι του επιτρέπουν. Μεγαλώνοντας το παιδί αντιλαμβάνεται ότι οι γονείς του αποδοκιμάζουν το ψέμα, τις κατεργαριές και κάθε μορφή ανέντιμης συμπεριφοράς και ότι αν το ίδιο προβεί σε κάποια ανέντιμη πράξη θα τιμωρηθεί για τη συμπεριφορά του. Όταν αντιληφθεί κάτι τέτοιο το παιδί μαθαίνει να αποφεύγει, ενίοτε, να προβαίνει σε τέτοιες πράξεις με απώτερο σκοπό να ευχαριστήσει τους γονείς του. Αυτή η μορφή κοινωνικής μάθησης είναι κομμάτι της όλης διαδικασίας της ανάπτυξης των νοητικών λειτουργιών. Όσο μεγαλώνει το παιδί θα αυξάνεται και η ικανότητα του να κάνει λεπτές διακρίσεις και να κατανοεί όλο και περισσότερο δυσδιάκριτες σχέσεις!

Όσο τα παιδιά είναι μικρά είναι άπειρα και συχνά έχουν μια απόλυτη λογική, μια ευθύγραμμη δική τους άποψη για τους ηθικούς κανόνες! Απαιτείται πολύς χρόνος μέχρι να μάθουν να σκέφτονται αναλογικά! Ακόμη χρειάζεται αρκετός χρόνος μέχρι να μάθουν τις αντιφάσεις και τις παραδοξότητες της κοινωνίας!

Σε πολλές περιπτώσεις τα παιδιά αντιμετωπίζουν έναν κόσμο παράλογο όπου οι λέξεις δεν σημαίνουν καθόλου αυτό που εννοούν αλλά αυτό που οι γονείς τις θέλουν να σημαίνουν.

Τέλος, οι οικογενειακές συνθήκες που συμβάλλουν στην απόκτηση εκ μέρους του παιδιού εσωτερικευμένων ηθικών αρχών όπως να υπάρχουν ισχυροί δεσμοί αγάπης μεταξύ των γονιών και των παιδιών, οι ηθικές απαιτήσεις των γονιών να είναι σταθερές, οι γονεϊκές κυρώσεις να έχουν συνέπεια και οι γονείς να δικαιολογούν τις αποφάσεις τους επισημαίνοντας τις λογικές συνέπειες και επιπτώσεις των πράξεων που απαγορεύονται.

Δρ. Ανδρονίκη Θεοδοσίου Τρυφωνίδου

*Ψυχολόγος Σχολικής-Εξελικτικής κατεύθυνσης

Διδάκτορας Εξελικτικής-Σχολικής ψυχολογίας

Μ.Α Διοίκηση εκπαιδευτικών μονάδων

Pgp Συμβουλευτική ψυχολογία

Ειδίκευση στη Συστημική θεραπεία και στη Γνωστική-Αναλυτική θεραπευτική αντιμετώπιση

 tel 97836335